Nghiên cứu đánh giá năng lực đổi mới sáng tạo địa phương với mô hình chính quyền địa phương hai cấp tại Việt Nam

Tóm tắt

Năm 2025, Việt Nam thực hiện cuộc cải cách hành chính có tính bước ngoặt, tái cấu trúc mô hình quản trị quốc gia. Bài viết phân tích tác động của hai thay đổi lớn: (1) sáp nhập 63 tỉnh/thành phố thành 34 đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp tỉnh theo Nghị quyết số 202/2025/QH15, và (2) giải thể đơn vị hành chính cấp huyện, chuyển sang mô hình chính quyền địa phương hai cấp (Tỉnh - Xã) theo Nghị quyết số 203/2025/QH15. Trọng tâm nghiên cứu là đánh giá ảnh hưởng của những thay đổi này đối với năng lực đổi mới sáng tạo (ĐMST) của địa phương. Bằng phương pháp phân tích chính sách định tính, tổng quan tài liệu và nghiên cứu tình huống so sánh, bài viết thiết lập một “đường cơ sở” (baseline) về hiệu suất ĐMST của Việt Nam thông qua Chỉ số ĐMST Toàn cầu (GII) và Chỉ số ĐMST cấp Địa phương (PII) giai đoạn 2023 - 2024. Kết quả cho thấy cải cách tạo ra một kịch bản “phần thưởng lớn, rủi ro cao”. Cơ hội đến từ việc hình thành các “siêu tỉnh” có quy mô kinh tế lớn, khả năng tập trung nguồn lực R&D và giảm cạnh tranh phân mảnh. Tuy nhiên, cải cách cũng đặt ra rủi ro: (1) “cú sốc thể chế” trong ngắn hạn có thể làm đứt gãy mạng lưới ĐMST hiện có; (2) “khoảng trống quản trị” do loại bỏ cấp huyện - vốn là mắt xích triển khai chính sách ĐMST cơ sở; và (3) gia tăng chênh lệch ĐMST giữa trung tâm đô thị và vùng nông thôn trong các tỉnh mới có quy mô rộng. Bài viết kết luận bằng các khuyến nghị nhằm thu hẹp “khoảng trống” thể chế, gồm tăng cường quản trị số, phân cấp linh hoạt và phát triển đa tâm để giảm gián đoạn và tối ưu hóa lợi ích từ cải cách.

Từ khóa: .

Mã số: 25081501